Bổ Ngữ trong Tiếng Trung (补语 - bǔyǔ): Một Phân Tích Toàn Diện

Trong ngữ pháp tiếng Trung, bên cạnh chủ ngữ và vị ngữ, bổ ngữ (补语 – bǔyǔ) là một thành phần câu không thể thiếu, đóng vai trò quan trọng trong việc bổ sung ý nghĩa, làm rõ kết quả, trạng thái, mức độ, khả năng, phương hướng hoặc số lượng của hành động hay tính chất được diễn đạt bởi động từ hoặc tính từ. Hệ thống bổ ngữ trong tiếng Trung rất phong phú và phức tạp, thường gây nhiều khó khăn cho người học.

Hình ảnh minh họa Bổ Ngữ trong Tiếng Trung (补语 - bǔyǔ) — Hình ảnh minh họa Bổ Ngữ trong Tiếng Trung (补语 – bǔyǔ)

Bài viết này của Tân Việt Prime sẽ cung cấp một phân tích toàn diện về bổ ngữ tiếng Trung, từ định nghĩa, vai trò, phân loại chi tiết, quy tắc sử dụng, đến cách phân biệt với các thành phần câu khác và những lỗi sai thường gặp cùng cách khắc phục, giúp bạn làm chủ được thành phần ngữ pháp quan trọng này.

Mục Lục

I. Giới Thiệu Chung về Bổ Ngữ (补语 – bǔyǔ)

A. Định nghĩa và Vai trò

Trong ngữ pháp tiếng Trung, Bổ ngữ (补语 – bǔyǔ) là một thành phần câu quan trọng, thường đứng sau động từ hoặc tính từ để bổ sung, làm rõ hoặc mô tả thêm ý nghĩa cho chúng. Vai trò chính của bổ ngữ là cung cấp thông tin chi tiết hơn về hành động hoặc trạng thái được diễn đạt bởi vị ngữ (thường là động từ hoặc tính từ). Nó giúp câu văn trở nên đầy đủ, chính xác và tự nhiên hơn.

Bổ ngữ có thể diễn tả nhiều khía cạnh khác nhau của hành động hoặc trạng thái, bao gồm:

Kết quả: Cho biết kết quả của một hành động (ví dụ: 看懂 – kàn dǒng – xem hiểu).

Mức độ/Trạng thái: Mô tả mức độ hoặc trạng thái của hành động hoặc tính chất (ví dụ: 跑得快 – pǎo de kuài – chạy nhanh).

Khả năng: Diễn tả khả năng thực hiện hoặc không thực hiện được hành động (ví dụ: 听得懂 – tīng de dǒng – nghe hiểu được; 听不懂 – tīng bu dǒng – nghe không hiểu).

Phương hướng: Chỉ hướng của hành động (ví dụ: 走上来 – zǒu shànglái – đi lên đây).

Thời lượng: Cho biết hành động hoặc trạng thái kéo dài bao lâu (ví dụ: 等了一个小时 – děng le yí ge xiǎoshí – đợi một tiếng đồng hồ).

Số lần: Cho biết số lần thực hiện hành động (ví dụ: 看过三次 – kàn guo sān cì – xem ba lần).

Ví dụ cơ bản về vai trò của bổ ngữ:

Câu không có bổ ngữ: 我吃了一个苹果。(Wǒ chī le yī gè píngguǒ.) – Tôi ăn một quả táo.
Câu có bổ ngữ kết quả: 我吃完了苹果。(Wǒ chī wán le píngguǒ.) – Tôi ăn xong táo rồi. (Bổ ngữ “完” làm rõ kết quả của hành động “吃”).
Câu có bổ ngữ trạng thái: 他跑得很快。(Tā pǎo de hěn kuài.) – Anh ấy chạy rất nhanh. (Bổ ngữ “很快” mô tả mức độ của hành động “跑”).

B. Tầm quan trọng và Khó khăn cho người học

Việc nắm vững cách sử dụng bổ ngữ là rất quan trọng để diễn đạt ý tưởng một cách chính xác và tự nhiên trong tiếng Trung. Tuy nhiên, đây cũng là một trong những điểm ngữ pháp gây nhiều khó khăn cho người học, đặc biệt là những người có ngôn ngữ mẹ (như tiếng Việt) không có cấu trúc tương đương hoặc sử dụng các phương tiện biểu đạt khác.

Những khó khăn chính bao gồm:

Sự đa dạng: Có nhiều loại bổ ngữ khác nhau, mỗi loại có cấu trúc và chức năng riêng.
Vị trí trong câu: Quy tắc về vị trí của bổ ngữ, đặc biệt khi có sự xuất hiện của tân ngữ hoặc các trợ từ như 了 (le), 得 (de), 不 (bù), rất phức tạp và dễ gây nhầm lẫn.
Nghĩa mở rộng: Nhiều bổ ngữ, đặc biệt là bổ ngữ xu hướng, có các ý nghĩa mở rộng, trừu tượng, khác xa nghĩa gốc, đòi hỏi người học phải hiểu và ghi nhớ theo ngữ cảnh.
Ảnh hưởng tiếng mẹ đẻ: Người học thường có xu hướng áp dụng cấu trúc tiếng Việt vào tiếng Trung, dẫn đến các lỗi sai phổ biến.

C. Tổng quan về các loại Bổ Ngữ chính

Dựa trên chức năng và cấu trúc, bổ ngữ trong tiếng Trung thường được phân thành các loại chính sau đây:

Bổ ngữ Kết quả (结果补语 – Jiéguǒ Bǔyǔ): Cho biết kết quả của hành động.
Bổ ngữ Trạng thái (状态补语 – Zhuàngtài Bǔyǔ) / Bổ ngữ Trình độ (程度补语 – Chéngdù Bǔyǔ): Mô tả hoặc đánh giá mức độ, trạng thái của hành động hoặc tính chất.
Bổ ngữ Khả năng (可能补语 – Kěnéng Bǔyǔ): Diễn tả khả năng thực hiện hành động.
Bổ ngữ Xu hướng (趋向补语 – Qūxiàng Bǔyǔ): Chỉ phương hướng của động tác.
Bổ ngữ Thời lượng (时量补语 – Shíliàng Bǔyǔ): Cho biết khoảng thời gian hành động kéo dài.
Bổ ngữ Động lượng (动量补语 – Dòngliàng Bǔyǔ): Cho biết số lần thực hiện hành động.

Một số tài liệu có thể phân loại chi tiết hơn, ví dụ như tách “Bổ ngữ Mức độ” (thường không dùng “得”) ra khỏi “Bổ ngữ Trạng thái/Trình độ” (thường dùng “得”), hoặc đề cập đến “Bổ ngữ Chỉ phương thức” hay “Bổ ngữ Thời gian/Nơi chốn” như các loại riêng biệt.

Sự khác biệt này cho thấy tính phức tạp và đôi khi có sự chồng chéo giữa các loại bổ ngữ, đặc biệt là những loại liên quan đến trợ từ “得”. Báo cáo này sẽ cố gắng làm rõ những điểm tương đồng và khác biệt này trong các phần tiếp theo.

Quan trọng hơn, các loại bổ ngữ không hoàn toàn độc lập. Ví dụ, Bổ ngữ Khả năng thường được hình thành bằng cách chèn “得” (khẳng định) hoặc “不” (phủ định) vào giữa động từ và một Bổ ngữ Kết quả hoặc Bổ ngữ Xu hướng. Điều này có nghĩa là việc hiểu rõ Bổ ngữ Kết quả và Bổ ngữ Xu hướng là nền tảng quan trọng để nắm vững Bổ ngữ Khả năng.

II. Các Loại Bổ Ngữ Chi Tiết

A. Bổ Ngữ Kết Quả (结果补语 – Jiéguǒ Bǔyǔ)

Định nghĩa và Chức năng:

Bổ ngữ kết quả (BNKQ) là thành phần đứng ngay sau động từ chính, dùng để miêu tả kết quả cụ thể mà hành động đó tạo ra. BNKQ thường do một động từ khác hoặc một tính từ đảm nhiệm. Nó thể hiện mối quan hệ nhân quả rõ ràng giữa hành động và kết quả của nó.

Vị trí và Đặc điểm:

Vị trí cố định: BNKQ luôn đứng liền ngay sau động từ chính, không có bất kỳ thành phần nào khác (kể cả trợ từ động thái “了”) được chèn vào giữa động từ và BNKQ.

Với Tân ngữ (O): Nếu câu có tân ngữ, tân ngữ phải được đặt sau BNKQ. Đây là một điểm khác biệt quan trọng so với tiếng Việt và là nguồn gốc lỗi sai phổ biến.

Ví dụ đúng: 我看错题了。(Wǒ kàn cuò tí le.) – Tôi xem nhầm đề rồi.
Ví dụ sai: 我看题错了。 (Wǒ kàn tí cuò le.)

Với Trợ từ động thái “了” (le): Khi sử dụng “了” để biểu thị hành động đã hoàn thành, nó phải được đặt sau BNKQ, và nếu có tân ngữ, “了” đứng trước tân ngữ.

Ví dụ: 我翻译错了两个句子。(Wǒ fānyì cuò le liǎng gè jùzi.) – Tôi dịch sai hai câu.

Cấu Trúc Ngữ Pháp:

Khẳng định: S + V + BNKQ (+ O) (+ 了)

Ví dụ: 我听懂你的意思了。(Wǒ tīng dǒng nǐ de yìsi le.) – Tôi hiểu ý của anh rồi.
Ví dụ: 我看见你了。(Wǒ kànjiàn nǐ le.) – Tôi nhìn thấy bạn rồi.
Ví dụ: Tiểu Nguyệt viết sai chữ này rồi. (Xiǎoyuè bǎ zhège zì xiě cuò le.)
Ví dụ: Cuốn sách này tôi đã đọc xong rồi. (Zhè běn shū wǒ yǐjīng kàn wán le.)

Phủ định: S + 没有 (méiyǒu) / 没 (méi) + V + BNKQ (+ O)

Lưu ý: Luôn dùng “chưa (có)” để phủ định, không dùng “không”. Câu phủ định với BNKQ không dùng “rồi”.
Ví dụ: Tôi không nhìn thấy quyển sách của tôi. (Wǒ méi kànjiàn wǒ de shū.)
Ví dụ: Anh ấy vẫn chưa nghe hiểu lời bạn nói. (Tā hái méi tīng dǒng nǐ dehuà.)

Xem thêm: Tổng quan về Trung tâm ngữ tiếng Hán (中心语)

Nghi vấn:

Dạng 1 (rồi chưa/rồi không): S + V + BNKQ (+ O) + 了吗/了没有?

Ví dụ: Cậu tìm thấy sách chưa? (Nǐ de shū zhǎodàole méi?)
Ví dụ: Bạn có hiểu bài khóa này không? (Zhè piān kèwén nǐ kàn dǒng le méi?)

Dạng 2 (Chính phản): S + V + 没 + V + BNKQ (+ O)?

Ví dụ: Cậu tìm thấy sách chưa? (Nǐ de shū zhǎo méi zhǎodào?)
Ví dụ: Bạn đọc có hiểu câu này không? (Zhège jùzi nǐ kàn méi kàn dǒng?)

Các Bổ Ngữ Kết Quả Thường Gặp:

Lưu ý:

BNKQ là một hệ thống tương đối đóng, với một số lượng giới hạn các từ có thể đảm nhận chức năng này. Việc nắm vững các BNKQ phổ biến và quy tắc vị trí của chúng là rất quan trọng.

Một số động từ khi làm BNKQ có thể mang nghĩa khác với nghĩa gốc, cần chú ý học theo ngữ cảnh (ví dụ: 住 – zhù, 上 – shàng).

B. Bổ Ngữ Trạng Thái (状态补语 – Zhuàngtài Bǔyǔ) / Bổ Ngữ Trình Độ (程度补语 – Chéngdù Bǔyǔ)

Định nghĩa và Chức năng:

Loại bổ ngữ này (thường được gọi chung là Bổ ngữ trạng thái hoặc Bổ ngữ trình độ) dùng để mô tả, phán đoán hoặc đánh giá về kết quả, mức độ, hoặc trạng thái của một hành động hoặc tính chất. Hành động hoặc trạng thái được mô tả có thể là thường xuyên, đã xảy ra hoặc đang diễn ra.

Vai trò của Trợ từ Kết cấu “得” (de):

Điểm đặc trưng nhất của loại bổ ngữ này là sự xuất hiện của trợ từ kết cấu “đắc” (得), đứng giữa động từ/tính từ và thành phần bổ ngữ.

Cấu Trúc Ngữ Pháp (Với “得”):

Khẳng định (Khi Động từ/Tính từ không có Tân ngữ):

Cấu trúc: S + V/Adj + 得 + [Thành phần mô tả/đánh giá]

[Thành phần mô tả/đánh giá] thường là tính từ, có thể đi kèm phó từ mức độ như rất (很), vô cùng (非常), quá (太), thật (真)…

Ví dụ:

Anh ấy chạy rất nhanh. (Tā pǎo de hěn kuài.)
Cô ấy rất xinh đẹp. (Tā zhǎng de hěn piàoliang.)
Anh ấy học rất giỏi. (Tā xué de hěn hǎo.)
Bạn nói đúng. (Nǐ shuō de duì.)

Phủ định:

Cấu trúc: S + V/Adj + 得 + 不 + [Thành phần mô tả/đánh giá]

Ví dụ:

Anh ấy học không tốt. (Tā xué de bù hǎo.)
Họ ăn không nhiều. (Tāmen chī dé bù duō.)

Nghi vấn:

Dạng 1 (嗎): S + V/Adj + 得 + [Thành phần mô tả/đánh giá] + 吗?

Ví dụ: Anh ta học có tốt không? (Tā xué dé hǎo ma?)

Dạng 2 (Chính phản): S + V/Adj + 得 + [Thành phần mô tả/đánh giá] + 不 + [Thành phần mô tả/đánh giá]?

Ví dụ: Cậu ấy chạy có nhanh không? (Tā pǎo de kuài bù kuài?)

Dạng 3 (Như thế nào): S + V/Adj + 得 + 怎么样?

Ví dụ: Cậu thi thế nào? (Nǐ kǎo de zěnme yàng?)

Xử lý Tân ngữ (Khi Động từ có Tân ngữ):

Cách 1: Lặp lại động từ:

Cấu trúc: S + V + O + V + 得 + [Thành phần mô tả/đánh giá].

Ví dụ: Anh ấy nói tiếng Trung rất lưu loát. (他说话汉语说得很流利。) – Lỗi chính tả ở đây, phải là 他说汉语说得很流利。(Tā shuō Hànyǔ shuō de hěn liúlì.)
Ví dụ: Mẹ nấu cơm rất ngon. (妈妈做饭做得非常好。(Māmā zuò fàn zuò dé fēicháng hǎo.))

Cách 2: Đưa tân ngữ lên trước động từ:

Cấu trúc: S + O + V + 得 + [Thành phần mô tả/đánh giá].

Ví dụ: Tiếng Trung anh ấy nói rất lưu loát. (他汉语说得很流利。(Tā Hànyǔ shuō de hěn liúlì.))
Ví dụ: Chữ Hán anh ấy viết rất đẹp. (他汉字写得很好看。(Tā Hànzì xiě de hěn hǎokàn.))

Việc lặp lại động từ hoặc chuyển tân ngữ lên trước là một quy tắc cấu trúc quan trọng và là điểm khác biệt lớn so với tiếng Việt, thường gây khó khăn cho người học.

Các dạng bổ ngữ sau “得”:

Tính từ: Thường đi kèm phó từ mức độ như rất (很), vô cùng (非常), quá (太), thật (真)… Ví dụ: chạy rất nhanh (跑得很快), nói rất lưu loát (说得很流利).
Tính từ lặp lại: Thường dùng với tính từ đơn âm tiết + đích (的) hoặc tính từ song âm tiết không cần đích. Ví dụ: lau sáng bóng (擦得亮亮的 – cā de liàngliàng de), khóc đến mắt đỏ hoe (哭得眼睛红红的 – kū de yǎnjing hónghóng de).
Các từ/cụm từ chỉ mức độ cao: Như không được rồi (不得了 – bùdéliǎo), muốn chết (要死 – yàosǐ), muốn chết (要命 – yàomìng), hoảng (慌 – huāng), không được (不行 – bùxíng), nhiều (多 – duō). Ví dụ: mệt muốn chết (累得要死).
Cụm động từ: Ví dụ: vui đến mức không nói nên lời (高兴得说不出话来 – gāoxìng de shuō bu chū huà lái).
Cụm chủ vị: Ví dụ: lo lắng đến mức cơm ăn cũng không ngon (担心得饭也吃不香 – dānxīn de fàn yě chī bù xiāng).
Bổ ngữ tình thái: Là một dạng đặc biệt, phía sau “đắc” là cụm động từ, đoản ngữ hoặc phân câu ngắn, mang nghĩa “đến nỗi mà…”. Ví dụ: Anh ta tức đến nỗi nhảy dựng lên. (他气得跳起来了 – Tā qì de tiào qǐlái le).

Bổ ngữ mức độ không dùng “đắc”:

Một số ít từ như cực kỳ (极了 – jíle), nhiều rồi (多了 – duōle), chết (死了 – sǐle), hỏng rồi (坏了 – huàile), thấu (透了 – tòule) có thể đứng trực tiếp sau động từ (thường là động từ tâm lý như tức giận, nhớ, yêu, sợ, lo lắng) hoặc tính từ để chỉ mức độ rất cao, thường mang ý nhấn mạnh hoặc cảm thán.

Ví dụ: Món ăn Việt Nam ngon cực kỳ. (越南菜好吃极了。(Yuènán cài hǎo chī jíle.))
Ví dụ: Tôi thấy tiếng Anh khó hơn tiếng Trung nhiều. (我觉得英语比汉语难多了。(Wǒ juéde Yīngyǔ bǐ Hànyǔ nán duōle.))
Ví dụ: Đứa trẻ không nghe lời, mẹ tức điên lên. (孩子不听话, 妈妈气坏了。(Háizi bù tīnghuà, māma qì huài le.))
Ví dụ: Hôm nay làm nhiều việc như vậy, thật sự mệt rã rời. (今天做那么多的事，真是累透了。(Jīntiān zuò nàme duō de shì, zhēnshi lèi tòu le.))

Phân biệt Bổ ngữ Trạng thái và Trạng ngữ:

Đây là điểm dễ gây nhầm lẫn. Bảng sau tóm tắt sự khác biệt chính:

| Đặc điểm | Bổ ngữ Trạng thái (Bổ ngữ trình độ) | Trạng ngữ |
| :————– | :————————————————————————- | :————————————————————————- |
| Chức năng | Đánh giá/mô tả kết quả, mức độ, trạng thái của hành động/tính chất (thường đã xảy ra) | Mô tả cách thức, thời gian, địa điểm, mức độ của hành động/tính chất (thường là thói quen, tương lai, hoặc đang diễn ra) |
| Vị trí | Sau động từ / tính từ | Trước động từ / tính từ |
| Trợ từ | Thường có 得 (de) sau động từ/tính từ | Có thể có 地 (de) sau trạng ngữ (thường khi trạng ngữ là tính từ/cụm từ phức tạp), nhưng thường lược bỏ với phó từ. |
| Thời gian | Thường diễn tả hành động đã xảy ra hoặc thường xuyên | Thường diễn tả hành động thường xuyên, sắp xảy ra, hoặc đang diễn ra |
| Ví dụ (Mức độ/Cách thức) | Anh ấy chạy rất nhanh. (他跑得很快。(Tā pǎo de hěn kuài.)) | Anh ấy chạy một cách nhanh chóng. (他很快地跑。(Tā hěn kuài de pǎo.)) |
| Ví dụ (Thời gian) | Hôm nay anh ấy dậy sớm (đánh giá về thời điểm dậy so với bình thường). (今天他起得早。(Jīntiān tā qǐ de zǎo.)) | Ngày mai anh ấy dậy sớm (chỉ thời điểm hành động). (明天他早起。(Míngtiān tā zǎo qǐ.)) |

C. Bổ Ngữ Khả Năng (可能补语 – Kěnéng Bǔyǔ)

Định nghĩa và Chức năng:

Bổ ngữ khả năng (BNKN) dùng để diễn tả khả năng (có thể hoặc không thể) thực hiện một hành động hoặc đạt được một kết quả/trạng thái nào đó. Khả năng này thường phụ thuộc vào điều kiện khách quan hoặc năng lực chủ quan của người thực hiện hành động.

Cách hình thành:

BNKN được hình thành bằng cách chèn trợ từ “đắc” (得) cho dạng khẳng định hoặc “không” (不) cho dạng phủ định vào giữa động từ chính (V) và một Bổ ngữ Kết quả (BNKQ) hoặc Bổ ngữ Xu hướng (BNXH). Điều này cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa ba loại bổ ngữ này; hiểu rõ BNKQ và BNXH là cơ sở để tạo và hiểu BNKN.

Cấu Trúc Ngữ Pháp:

Khẳng định: S + V + 得 + BNKQ/BNXH (+ O)

Ví dụ: Tôi nghe hiểu được. (Wǒ tīng de dǒng.)
Ví dụ: Tôi (có thể) nhìn rõ chữ Hán bạn viết. (Wǒ kàn de qīngchu nǐ xiě de hànzì.) (Lưu ý: Cấu trúc này giống Bổ ngữ trạng thái, ngữ cảnh sẽ giúp phân biệt. BNKN thường trả lời câu hỏi “Có thể… không?”, BNTT trả lời “Như thế nào?”)
Ví dụ: Bài tập hôm nay tôi có thể làm xong. (Jīntiān de zuòyè wǒ néng zuò de wán.)
Ví dụ: Đừng lo, chúng ta mua được vé xem hòa nhạc rồi. (Bié dānxīn, wǒmen mǎi de dào yǎnchànghuì de ménpiào le.)

Phủ định: S + V + 不 + BNKQ/BNXH (+ O)

Ví dụ: Lời của anh tôi nghe không rõ. (Nǐ dehuà wǒ tīng bu qīngchǔ.)
Ví dụ: Tôi không tìm thấy bạn trai tôi. (Wǒ zhǎo bu dào wǒ de nán péngyǒu le.)
Ví dụ: Bài tập hôm nay nhiều quá, một tiếng tôi làm không xong. (Jīntiān zuòyè tài duō le, yī gè xiǎoshí wǒ zuò bu wán.)

Nghi vấn:

Dạng 1 (Chính phản): S + V + 得 + BNKQ/BNXH + V + 不 + BNKQ/BNXH (+ O)?

Ví dụ: Cậu có tìm được kính của mình không? (Nǐ zhǎo de dào zhǎo bu dào wǒ de yǎnjìng?)
Ví dụ: Cậu có nhìn thấy người đằng trước không? (前方的那个人你看得见看不见？ – Qiánmiàn de nàge rén nǐ kàn de jiàn kàn bu jiàn?)

Dạng 2 (嗎): S + V + 得 + BNKQ/BNXH (+ O) + 吗?

Ví dụ: Cậu có tìm được kính của mình không? (Nǐ zhǎo de dào wǒ de yǎnjìng ma?)
Ví dụ: Cậu đọc hiểu được tiếng Anh không? (你看得懂英文吗？ – Nǐ kàn de dǒng Yīngwén ma?)

Các dạng Bổ Ngữ Khả Năng đặc biệt:

Một số bổ ngữ kết quả/xu hướng khi kết hợp với 得/不 tạo thành BNKN có ý nghĩa đặc thù:

V + 得/不 + 了 (liǎo): Biểu thị khả năng hoàn thành, thực hiện, hoặc chịu đựng (có đủ sức, thời gian, điều kiện…). Thường dịch là “được”, “nổi”, “xuể”.

Ví dụ: Thức ăn nhiều quá, tôi ăn không hết/không xuể. (Cài tài duō le, wǒ chī bu liǎo.)
Ví dụ: Nhiều mì thế này, một mình bạn ăn hết được không? (Zhème duō miàntiáo, nǐ yīgè rén chī de liǎo ma?)

V + 得/不 + 下 (xià): Diễn tả không gian có đủ chỗ chứa hay không.

Ví dụ: Cái túi này nhỏ quá, không đựng vừa cái áo len to như vậy. (这个包太小了，装不下那么大的毛衣。)

V + 得/不 + 动 (dòng): Diễn tả khả năng di chuyển, làm lay động một vật gì đó (thường do nặng hoặc cố định).

Ví dụ: Cái bàn này không nặng lắm, tôi bê được. (Zhè zhāng zhuōzi bù tài zhòng, wǒ bān de dòng.)
Ví dụ: Hai chúng tôi nhấc không nổi cái ghế sofa này. (我们俩抬不动这张沙发。)

V + 得/不 + 好 (hǎo): Biểu đạt khả năng hoàn thiện tốt, làm ai đó hài lòng.

Ví dụ: Tớ lo cậu ấy diễn không tốt. (我担心她演不好。)

V + 得/不 + 住 (zhù): Biểu thị khả năng làm cho sự vật cố định tại một vị trí, hoặc khả năng ghi nhớ.

Ví dụ: Tôi có thể nhớ được số điện thoại của cô ấy. (我记得住她的电话号码。)

V + 得/不 + 着 (zháo): (Đọc là zháo) Biểu thị đạt được mục đích hoặc hành động đã được thực hiện (có thể thay thế bằng 到 dào).

Ví dụ: Cuốn sách bạn muốn tôi đã tìm nhiều hiệu sách rồi, nhưng vẫn không mua được. (你要的书的我找了好几个书店，可是还买不着。)

Lưu ý quan trọng:

Không dùng trong câu 把/被: Bổ ngữ khả năng không được sử dụng trong cấu trúc câu chữ 把 (bǎ) và câu chữ 被 (bèi). Trong những trường hợp này, cần sử dụng các động từ năng nguyện như có thể (能) / không thể (不能) hoặc có thể (可以) / không thể (不可以) để diễn đạt khả năng. Việc BNKN tập trung vào khả năng nội tại của hành động hoặc kết quả/hướng tiềm năng khiến nó không phù hợp với cấu trúc 把 (nhấn mạnh sự xử lý tân ngữ) và bị (nhấn mạnh bị động).

Ví dụ sai: Tôi把 lời của giáo viên không nghe hiểu được.
Ví dụ đúng: Tôi không thể nghe hiểu lời của giáo viên. (我不能听懂老师的话。(Wǒ bù néng tīng dǒng lǎoshī de huà.))

Năng lực chủ quan: Khi diễn đạt năng lực chủ quan của người thực hiện hành động (có khả năng làm gì đó), có thể dùng cả Có thể/Có thể hoặc bổ ngữ khả năng.

Ví dụ: Hôm nay tôi không có thời gian, không thể tham gia. (Jīntiān wǒ méiyǒu shíjiān, bù néng cānjiā.)
Ví dụ: Hôm nay tôi không có thời gian, không đi được. (Jīntiān wǒ méiyǒu shíjiān, qù bu liǎo.)

Tần suất sử dụng: Dạng phủ định (V + Không + BN) của bổ ngữ khả năng được sử dụng phổ biến hơn nhiều so với dạng khẳng định. Dạng khẳng định thường chỉ xuất hiện trong câu trả lời cho câu hỏi về khả năng hoặc khi muốn thể hiện sự phán đoán không chắc chắn.

Vị trí tân ngữ: Tân ngữ thường được đặt sau bổ ngữ khả năng. Nếu tân ngữ quá dài hoặc cần nhấn mạnh, nó có thể được đưa lên đầu câu.

Ví dụ: Nhiều bài tập thế này, một buổi tối chắc chắn làm không xong. (Zhème duō zuòyè, yīgè wǎnshàng zuò bu liǎo.)

D. Bổ Ngữ Xu Hướng (趋向补语 – Qūxiàng Bǔyǔ)

Định nghĩa và Chức năng:

Bổ ngữ xu hướng (BNXH) là thành phần đứng sau động từ để chỉ phương hướng của động tác, cho biết hành động đang tiến lại gần hay ra xa người nói, hoặc di chuyển lên, xuống, vào, ra, v.v.

Bổ Ngữ Xu Hướng Đơn (Simple Directional Complement):

Thành phần: Chỉ bao gồm hai động từ chỉ phương hướng cơ bản là đến (来) và đi (去).

Đến (lái): Biểu thị động tác hướng về phía người nói.

Đi (qù): Biểu thị động tác hướng ra xa phía người nói.

Cấu trúc cơ bản: Động từ + Đến / Đi

Ví dụ: Anh ấy lên đây rồi. (Tā shàng lái le.) (Người nói ở trên)
Ví dụ: Anh ấy lên đó rồi. (Tā shàng qù le.) (Người nói ở dưới)
Ví dụ: Bố không có nhà, ông ấy ra ngoài rồi. (爸爸不在家，他出去了。(Bàba bù zàijiā, tā chūqùle.))

Vị trí Tân ngữ:

Tân ngữ chỉ nơi chốn: Luôn đứng trước Đến/Đi.

Cấu trúc: S + V + O (nơi chốn) + Đến/Đi

Ví dụ: Anh ấy về ký túc xá rồi. (他回宿舍去了。(Tā huí sùshè qù le.))
Ví dụ: Bên ngoài mưa rồi, mau vào trong nhà đi. (外边下雨了，快进屋里来吧。(Wàibian xià yǔle, kuài jìn wū li lái ba.))

Tân ngữ chỉ sự vật: Có thể đứng trước hoặc sau Đến/Đi.

Cấu trúc: S + V + Đến/Đi + O (vật)

Cấu trúc: S + V + O (vật) + Đến/Đi

Ví dụ: Anh ấy đem một quyển sách đi rồi. (他带去了一本书。(Tā dài qù le yī běn shū.) = 他带一本书去了。(Tā dài yī běn shū qù le.))
Ví dụ: Em tìm thấy cái máy ảnh cho anh rồi này. (我给你找来了一个照相机。(Wǒ gěi nǐ zhǎo lái le yīgè zhàoxiàngjī.) = 我给你找了一个照相机来。(Wǒ gěi nǐ zhǎole yīgè zhàoxiàngjī lái.))

Bổ Ngữ Xu Hướng Kép (Compound Directional Complement):

Thành phần: Được tạo thành bằng cách kết hợp một động từ chỉ phương hướng đơn (lên (上), xuống (下), vào (进), ra (出), về (回), qua (过), lên/bắt đầu (起), đến (到)) với đến (来) hoặc đi (去).

Cấu trúc cơ bản: Động từ + V1(上/下/进/出/回/过/起/到) + Đến/Đi

Ví dụ: Bạn đi qua đây ngồi cùng tôi đi. (你走过来跟我一起坐吧。(Nǐ zǒu guòlái gēn wǒ yīqǐ zuò ba.))
Ví dụ: Mình đi về rồi đây. (我走回来了。(Wǒ zǒu huílái le.))

Vị trí Tân ngữ:

Tân ngữ chỉ nơi chốn: Luôn đứng trước Đến/Đi.

Cấu trúc: S + V + V1 + O (nơi chốn) + Đến/Đi

Ví dụ: Con bỏ tiền vào ba lô đi! (你把钱放进书包里去吧。(Nǐ bǎ qián fàng jìn shūbāo lǐ qù ba.))
Ví dụ: Tôi đi về nhà. (我走回家去。(Wǒ zǒu huí jiā qù.))

Tân ngữ chỉ sự vật: Có thể đứng trước hoặc sau Đến/Đi.

Cấu trúc 1: S + V + V1 + Đến/Đi + O (vật)

Cấu trúc 2: S + V + V1 + O (vật) + Đến/Đi

Ví dụ: Anh ấy chuyển một cái bàn từ trong phòng ra. (他从房间里搬出来一张桌子。(Tā cóng fángjiān lǐ bān chūlái yī zhāng zhuōzi.) = 他从房间里搬出一张桌子来。(Tā cóng fángjiān lǐ bān chū yī zhāng zhuōzi lái.))

Ví dụ: Mình mang áo của cậu qua rồi. (我带过来你的衣服了。(Wǒ dài guòlái nǐ de yīfú le.))

Sự phức tạp trong việc đặt tân ngữ với bổ ngữ xu hướng, đặc biệt là tân ngữ chỉ sự vật với bổ ngữ kép, là một thách thức ngữ pháp. Quy tắc về vị trí tân ngữ (nơi chốn trước Đến/Đi, sự vật có thể trước hoặc sau Đến/Đi) cần được ghi nhớ và luyện tập kỹ lưỡng.

Ý Nghĩa Mở Rộng (Extended Meanings):

BNXH kép không chỉ diễn tả phương hướng vật lý mà còn có nhiều ý nghĩa trừu tượng, phát triển từ nghĩa gốc. Đây là một khía cạnh phức tạp và thường gây khó khăn cho người học, đòi hỏi sự chú ý đến ngữ cảnh và cách kết hợp từ.

起来 (qǐlái):

Từ thấp lên cao: đứng dậy (站起来).

Bắt đầu và tiếp diễn (thường tăng dần): Thời tiết bắt đầu nóng lên. (天气热起来了。) Cười lên. (笑起来).

Đánh giá, nhận xét: trông có vẻ (看起来), nghe có vẻ (听起来). Ví dụ: Bạn mặc chiếc váy này trông rất giống một cô bé. (你穿这条裙子看起来很像一个小女孩。(Nǐ chuān zhè tiáo qúnzi kàn qǐlái hěn xiàng yīgè xiǎo nǚhái.))

Hồi tưởng, nhớ lại: nhớ ra (想起来). Ví dụ: Bạn có thể nhớ ra tôi là ai không? (你能想起来我是谁吗？(Nǐ néng xiǎng qǐlái wǒ shì shéi ma?))

Tập trung, thu gom lại: cất đi (收起来), tập trung lại (集中起来).

出来 (chūlái):

Từ trong ra ngoài (nghĩa gốc).

Từ ẩn đến hiện, từ không đến có (xuất hiện, tạo ra, nhận biết): vẽ ra (画出来), nhìn ra, nhận ra (看出来), nghe ra (听出来). Ví dụ: Chữ Hán tôi viết bạn có nhận ra không? (我写的汉字你能看出来吗？(Wǒ xiě de hànzì nǐ néng kàn chūlái ma?))

下来 (xiàlái):

Từ trên xuống dưới (nghĩa gốc).

Từ mạnh sang yếu, nhanh sang chậm, động sang tĩnh: yên tĩnh lại (安静下来), dừng lại (停下来). Ví dụ: Chiếc xe đó càng chạy càng chậm, bây giờ dừng lại rồi. (那辆车越开越慢，现在停下来了。(Nà liàng chē yuè kāi yuè màn, xiànzài tíng xiàlái le.))

Sự cố định, lưu lại: ghi lại (记下来), lưu giữ lại (保存下来).

Sự hoàn thành, kết thúc: quyết định xong (决定下来).

Sự tiếp diễn từ quá khứ đến hiện tại: kiên trì đến bây giờ (坚持下来).

过去 (guòqù):

Từ đây qua đó (nghĩa gốc).

Mất đi ý thức, ngất đi: ngất đi (晕过去).

Trở lại trạng thái ban đầu hoặc chuyển sang trạng thái không tốt: ngủ thiếp đi (睡过去).

E. Bổ Ngữ Thời Lượng (时量补语 – Shíliàng Bǔyǔ)

Định nghĩa và Chức năng:

Bổ ngữ thời lượng (BNTL) biểu thị khoảng thời gian mà một hành động hoặc một trạng thái kéo dài. Nó trả lời cho câu hỏi “trong bao lâu?”. Thành phần làm BNTL thường là các cụm từ chỉ khoảng thời gian.

Các Cụm Từ Chỉ Thời Gian Thường Dùng:

một phút (一分钟 – yī fēnzhōng), một khắc/15 phút (一刻钟 – yī kè zhōng), nửa tiếng (半个小时 – bàn gè xiǎoshí), một tiếng (一个小时 – yīgè xiǎoshí), một lát (一会儿 – yīhuǐ’er), nửa ngày (半天 – bàntiān), một ngày (一天 – yī tiān), một tuần (一个星期 – yīgè xīngqī), nửa tháng (半个月 – bàn gè yuè), một tháng (一个月 – yīgè yuè), nửa năm (半年 – bànnián), một năm (一年 – yī nián), ba năm (三年 – sān nián), hơn một tiếng (一个多小时 – yīgè duō xiǎoshí), hơn một năm (一年多 – yī nián duō), mấy tiếng đồng hồ (好几个小时 – hǎojǐ gè xiǎoshí).

Cấu Trúc Ngữ Pháp:

Khi động từ không có tân ngữ: BNTL đứng ngay sau động từ.

Cấu trúc: S + V + (了) + BNTL.

Ví dụ: Chúng tôi nghỉ 5 phút. (我们休息五分钟。(Wǒmen xiūxí wǔ fēnzhōng.))
Ví dụ: Anh ấy đã sống ở Trung Quốc 2 năm. (他在中国生活了两年。(Tā zài Zhōngguó shēnghuóle liǎng nián.))

Khi động từ có tân ngữ:

Nếu tân ngữ là đại từ nhân xưng (tôi, bạn, anh ấy,…): BNTL phải đứng sau tân ngữ.

Cấu trúc: S + V + (了) + O (Đại từ) + BNTL.

Ví dụ: Tôi đã đợi anh ta một tiếng. (我等了他一个小时。(Wǒ děngle tā yīgè xiǎoshí.))
Ví dụ: Tôi đã tìm bạn cả nửa tiếng. (我找了你半个小时。(Wǒ zhǎo le nǐ bàn gè xiǎoshí.))

Nếu tân ngữ không phải đại từ nhân xưng: Có hai cách chính:

Cách 1: Lặp lại động từ: BNTL đứng sau động từ được lặp lại.

Cấu trúc: S + V + O + V + (了) + BNTL.

Ví dụ: Anh ấy đã bơi cả một buổi chiều. (他游泳游了一个下午。(Tā yóuyǒng yóule yīgè xiàwǔ.))
Ví dụ: Cô ấy đã học tiếng Trung được bốn tháng rồi (và vẫn đang học). (她学中文学了四个月了。(Tā xué Zhōngwén xué le sì gè yuè le.))

Cách 2: Đặt BNTL giữa động từ và tân ngữ: Có thể thêm 的 (de) trước tân ngữ.

Cấu trúc: S + V + 了 + BNTL + (的) + O.

Ví dụ: Anh ấy đã học tiếng Anh được một năm. (他学了一年 (的) 英语。(Tā xuéle yī nián (de) yīngyǔ.))
Ví dụ: Tôi đã nghe đài phát thanh 40 phút. (我听了四十分钟的广播。(Wǒ tīng le sìshí fēnzhōng de guǎngbō.))
Với động từ ly hợp: BNTL thường được chèn vào giữa động từ và thành phần danh từ của từ ly hợp.
Ví dụ: Chiều hôm qua anh ấy đã bơi hơn 1 tiếng. (他昨天下午游了一个多小时的泳。(Tā zuótiān xiàwǔ yóule yīgè duō xiǎoshí de yǒng.))

Với động từ không biểu thị sự kéo dài (đến, đi, rời đi, mất, tan học…): Không lặp lại động từ. BNTL biểu thị khoảng thời gian tính từ lúc hành động xảy ra đến thời điểm nói.

Ví dụ: Anh ấy đi Đài Loan được một năm rồi. (他去台湾一年了。(Tā qù Táiwān yī nián le.)) (Không nói: 他去台湾去了一年了).

Cách dùng với 了 (le):

Việc sử dụng “rồi” với BNTL rất quan trọng để phân biệt hành động đã kết thúc hay còn tiếp diễn:

S + V + 了 + BNTL (+ O): Hành động đã xảy ra và đã kết thúc trong khoảng thời gian đó.

Ví dụ: Tôi đã làm việc 3 năm (có thể bây giờ không làm nữa). (我做了三年工作。(Wǒ zuòle sān nián gōngzuò.))
Ví dụ: Tôi đã tìm cậu ta nửa ngày trời (và đã dừng tìm). (我找了他半天。(Wǒ zhǎo le tā bàntiān.))

S + V + 了 + BNTL + O + 了: Hành động bắt đầu trong quá khứ, kéo dài trong khoảng thời gian đó và vẫn tiếp tục đến hiện tại.

Ví dụ: Tôi đã học tiếng Trung được 3 năm rồi (và vẫn đang học). (我学了三年汉语了。(Wǒ xuéle sān nián Hànyǔ le.))
Ví dụ: Tôi đã tìm cậu ta nửa ngày trời rồi (và vẫn đang tìm). (我找了他半天了。(Wǒ zhǎo le tā bàntiān le.))

Câu nghi vấn:

Sử dụng các đại từ nghi vấn chỉ thời gian như bao lâu (多长时间 – duō cháng shíjiān), bao lâu (多久 – duōjiǔ), mấy năm (几年 – jǐ nián), mấy tháng (几个月 – jǐ gè yuè)…

Cấu trúc: Chủ ngữ + Động từ + (了) + [Đại từ nghi vấn thời gian]?

Ví dụ: Bạn học tiếng Hán bao lâu rồi? (你学汉语学了多长时间？(Nǐ xué Hànyǔ xuéle duō cháng shíjiān?)).
Ví dụ: Anh ấy đến Trung Quốc mấy năm rồi? (他来中国几年了？(Tā lái Zhōngguó jǐ nián le?)).

Việc xử lý tân ngữ và cách dùng “rồi… rồi” là những điểm ngữ pháp đặc trưng và thường gây khó khăn, cần được chú ý và luyện tập kỹ.

F. Bổ Ngữ Động Lượng (动量补语 – Dòngliàng Bǔyǔ)

Định nghĩa và Chức năng: Bổ ngữ động lượng (BNĐL) là thành phần đứng sau động từ, dùng để chỉ số lần hoặc tần suất thực hiện của một động tác. Nó trả lời cho câu hỏi “mấy lần?”.

Các Động Lượng Từ Thường Gặp: lần, lượt (次 – cì): Lần, lượt (nhấn mạnh số lần, không quan tâm quá trình hoàn thành). lần, lượt (遍 – biàn): Lần, lượt (nhấn mạnh quá trình thực hiện động tác từ đầu đến cuối). chuyến (趟 – tàng): Chuyến (thường dùng với động từ di chuyển như 来, 去, 跑). hồi, lần (回 – huí): Hồi, lần (tương tự 次 nhưng ít trang trọng hơn). tiếng (声 – shēng): Tiếng (dùng với động từ liên quan đến âm thanh như 叫, 喊, 问). cái, lần (下 – xià): Cái, phát, lần, lát (chỉ hành động diễn ra nhanh, đột ngột hoặc số lượng). cái (nhìn) (眼 – yǎn): Cái (nhìn) (dùng với động từ 看, 瞧, 瞪…). miếng, ngụm (口 – kǒu): Miếng, ngụm (dùng với động từ 吃, 喝, 咬…). một chút, một lát (一下儿 – yíxiàr): Một chút, một lát (biểu thị hành động diễn ra trong thời gian ngắn hoặc thử làm gì đó).

Cấu Trúc Ngữ Pháp:

Khi động từ không có tân ngữ:

Cấu trúc: S + V + (了/过) + BNĐL.

Ví dụ: Mời bạn nói lại một lần. (请你再说一遍。(Qǐng nǐ zàishuō yī biàn.))
Ví dụ: Bộ phim này tôi xem qua một lần rồi. (这部电影我看过一遍。(Zhè bù diànyǐng wǒ kànguò yī biàn.))

Khi động từ có tân ngữ: Vị trí của BNĐL phụ thuộc vào loại tân ngữ.

Tân ngữ là danh từ chỉ vật: BNĐL thường đứng trước tân ngữ.

Cấu trúc: S + V + (了/过) + BNĐL + O (vật).

Ví dụ: Tôi đã ôn tập từ mới hôm qua ba lần rồi. (我复习了三遍昨天的生词。(Wǒ fùxí le sān biàn zuótiān de shēngcí.))
Ví dụ: Anh ta đã xem bộ phim này 2 lần rồi. (他看了两次这部电影。(Tā kànle liǎng cì zhè bù diànyǐng.))

Tân ngữ là đại từ nhân xưng: BNĐL phải đứng sau tân ngữ.

Cấu trúc: S + V + (了/过) + O (người) + BNĐL.

Ví dụ: Tôi tìm cậu mấy lần. (我找过你好几次。(Wǒ zhǎoguò nǐ hǎo jǐ cì.))
Ví dụ: Tôi nhìn cậu ấy ba lần. (我看了他三遍。(Wǒ kàn le tā sān biàn.))

Tân ngữ là danh từ chỉ nơi chốn: BNĐL có thể đứng trước hoặc sau tân ngữ.

Cấu trúc 1: S + V + (了/过) + O (nơi chốn) + BNĐL.

Cấu trúc 2: S + V + (了/过) + BNĐL + O (nơi chốn).

Ví dụ: Tôi từng đi Bắc Kinh hai lần. (我去过北京两次 = 我去过两次北京。(Wǒ qùguò Běijīng liǎng cì = Wǒ qùguò liǎng cì Běijīng.))

Lưu ý:

Không trùng điệp động từ: Trong câu có BNĐL, động từ không được lặp lại.

Trợ từ động thái Rồi/Từng: Có thể được sử dụng và đặt ngay sau động từ, trước BNĐL.

Không dùng trợ từ Đang: Trợ từ trạng thái Đang (着 – zhe) không được dùng trong câu có BNĐL.

Phân biệt động lượng từ: Cần chú ý sự khác biệt về sắc thái ý nghĩa giữa các động lượng từ, ví dụ như lần (tần suất) và lượt (quá trình hoàn chỉnh).

G. Các Loại Bổ Ngữ Khác

Ngoài các loại bổ ngữ chính đã nêu, một số tài liệu còn đề cập đến các loại bổ ngữ khác, hoặc phân loại chi tiết hơn.

Bổ ngữ Mức độ (không dùng “đắc”): Như đã trình bày ở phần Bổ ngữ Trạng thái/Trình độ, các từ như cực kỳ (极了), nhiều rồi (多了), chết (死了), hỏng rồi (坏了), thấu (透了) có thể đứng trực tiếp sau động từ (thường là động từ tâm lý) hoặc tính từ để chỉ mức độ rất cao, thường mang ý nhấn mạnh hoặc cảm thán.

Ví dụ: Nhìn thấy giấy báo trúng tuyển đại học của tôi, bố mẹ vui mừng khôn xiết. (Kàndào wǒ de dàxué lùqǔ tōngzhīshū, bà mā gāoxìng jíle.)

Bổ ngữ Chỉ phương thức: Loại bổ ngữ này được một số nguồn đề cập riêng, dùng để nói rõ động tác được tiến hành như thế nào. Tuy nhiên, về cấu trúc và chức năng, nó rất giống với bổ ngữ trạng thái/trình độ sử dụng “đắc”.

Ví dụ: Bạn có thể nói chậm một chút được không? (Nǐ kěyǐ shuō dé màn yīdiǎn ma?)
Ví dụ: Chữ tôi viết bạn có nhìn rõ không? (我写的字你能看得清楚吗？(Wǒ xiě de zì nǐ néng kàn dé qīngchǔ ma?))

Sự chồng lấp này cho thấy việc phân loại có thể linh hoạt, và trọng tâm nên đặt vào việc hiểu cấu trúc “V/Adj + Đắc + Mô tả” dùng để diễn tả mức độ, trạng thái hoặc cách thức.

Bổ ngữ Thời gian, Nơi chốn: Một số nguồn phân loại các cụm giới từ chỉ thời gian hoặc nơi chốn đứng sau động từ là một loại bổ ngữ riêng. Chúng bổ sung thông tin về thời điểm hoặc địa điểm mà hành động hướng tới hoặc diễn ra.

Ví dụ: Chuyện này xảy ra vào năm 1945. (Zhè jiàn shì fāshēng zài 1945 nián.)
Ví dụ: Hai học sinh nam bê bàn vào phòng học. (两个男生把桌子搬到教室里。(Liǎnggè nánshēng bǎ zhuōzi bān dào jiàoshìlǐ.))

Cách phân loại này nhấn mạnh chức năng bổ sung ý nghĩa cho động từ của các cụm giới từ này, mặc dù chúng cũng có thể được xem xét như một phần của cấu trúc giới từ hoặc trạng ngữ trong các phân tích ngữ pháp khác.

III. Phân Biệt Bổ Ngữ Với Các Thành Phần Câu Tương Tự

Việc phân biệt bổ ngữ với các thành phần câu khác như trạng ngữ và định ngữ là rất quan trọng để sử dụng ngữ pháp tiếng Trung một cách chính xác.

A. Bổ Ngữ Trạng Thái (Trình Độ) vs. Trạng Ngữ (状语)

Sự nhầm lẫn giữa bổ ngữ trạng thái (thường dùng Đắc) và trạng ngữ (thường dùng Địa, hoặc không dùng trợ từ) là rất phổ biến.

Đặc điểm	Bổ ngữ Trạng thái (补语)	Trạng ngữ (状语)
Chức năng	Đánh giá, mô tả kết quả, mức độ, trạng thái của hành động/tính chất (thường đã xảy ra)	Mô tả cách thức, thời gian, địa điểm, mức độ của hành động/tính chất (thường là thói quen, tương lai, hoặc đang diễn ra)
Vị trí	Sau động từ / tính từ	Trước động từ / tính từ
Trợ từ	Thường dùng 得 (de) sau động từ/tính từ	Có thể dùng 地 (de) sau trạng ngữ (thường khi trạng ngữ là tính từ/cụm từ), nhưng thường lược bỏ với phó từ.
Thời gian	Thường diễn tả hành động đã xảy ra hoặc thường xuyên	Thường diễn tả hành động thường xuyên, sắp xảy ra, hoặc đang diễn ra
Ví dụ (Mức độ/Cách thức)	Anh ấy chạy rất nhanh. (他跑得很快。(Tā pǎo de hěn kuài.))	Anh ấy chạy một cách nhanh chóng. (他很快地跑。(Tā hěn kuài de pǎo.))
Ví dụ (Thời gian)	Hôm nay anh ấy dậy sớm (đánh giá về thời điểm dậy so với bình thường). (今天他起得早。(Jīntiān tā qǐ de zǎo.))	Ngày mai anh ấy dậy sớm (chỉ thời điểm hành động). (明天他早起。(Míngtiān tā zǎo qǐ.))

B. Bổ Ngữ vs. Định Ngữ (定语)

Định ngữ và bổ ngữ đều là thành phần bổ nghĩa, nhưng chúng bổ nghĩa cho các loại từ khác nhau và có vị trí khác nhau trong câu.

Thành phần	Chức năng chính	Vị trí thường gặp	Bổ nghĩa cho	Trợ từ kết cấu thường dùng	Ví dụ
Định ngữ	Bổ sung ý nghĩa, làm rõ danh từ	Trước danh từ	Danh từ	的 (de) (có thể lược bỏ)	cái cặp sách đẹp (好看的书包 – hǎokàn de shūbāo)
Bổ ngữ	Bổ sung thông tin về kết quả, trạng thái, mức độ, khả năng, thời lượng, v.v. của hành động/tính chất	Sau động từ/tính từ	Động từ, Tính từ	得 (de) (BN Trạng thái, BN Khả năng) hoặc không có trợ từ (BN Kết quả, BN Xu hướng, BN Thời/Động lượng)	Anh ấy chạy rất nhanh. (他跑得很快。(Tā pǎo de hěn kuài.))

IV. Những Lỗi Sai Thường Gặp và Lưu Ý Khi Sử Dụng Bổ Ngữ

Bổ ngữ là một trong những phần ngữ pháp gây nhiều khó khăn và dẫn đến lỗi sai cho người học tiếng Trung, đặc biệt là sinh viên Việt Nam.

A. Nguyên nhân chính:

Ảnh hưởng từ tiếng mẹ đẻ (Tiếng Việt): Sự khác biệt về cấu trúc câu, đặc biệt là vị trí của bổ ngữ so với động từ và tân ngữ, là nguyên nhân hàng đầu. Tiếng Việt thường đặt thông tin bổ nghĩa sau danh từ hoặc động từ một cách linh hoạt hơn, trong đó tiếng Trung có quy tắc vị trí chặt chẽ hơn, ví dụ BNKQ đứng trước tân ngữ, trạng ngữ đứng trước động từ.
Chưa nắm vững lý thuyết: Người học chưa hiểu rõ hoặc ghi nhớ chính xác công thức, chức năng, vị trí, và cách sử dụng các trợ từ quan trọng như đắc (得), rồi (了), không (不), chưa (có) (没) đối với từng loại bổ ngữ.
Nhầm lẫn giữa các loại bổ ngữ: Do sự tương đồng về hình thức (ví dụ: đều có thể là tính từ) hoặc chức năng (ví dụ: cùng mô tả hành động), người học dễ nhầm lẫn giữa bổ ngữ kết quả, trạng thái và khả năng.
Khó khăn với nghĩa mở rộng (Đặc biệt là Bổ ngữ Xu hướng kép): Các bổ ngữ như đứng dậy, ra (出去), xuống (下来), đi qua (过去) có nhiều nghĩa trừu tượng, không liên quan đến phương hướng vật lý. Việc nắm bắt và sử dụng đúng các nghĩa này đòi hỏi hiểu biết sâu về ngữ cảnh và cách kết hợp từ cố định, dẫn đến việc sinh viên thường tránh sử dụng hoặc dùng sai.
Sử dụng động từ ly hợp: Các động từ có cấu trúc V-O (như 见面, 游泳, 唱歌) có quy tắc riêng khi kết hợp với bổ ngữ (thường phải lặp lại phần động từ hoặc chèn bổ ngữ vào giữa), gây khó khăn cho người học.
Vị trí tân ngữ: Quy tắc đặt tân ngữ thay đổi tùy theo loại bổ ngữ (kết quả, xu hướng, thời lượng, động lượng) và loại tân ngữ (nơi chốn, người, vật), tạo ra sự phức tạp và dễ gây lỗi.
Thiếu ngữ cảm và thực hành: Thời gian tiếp xúc và thực hành chưa đủ khiến người học chưa hình thành được cảm nhận ngôn ngữ tự nhiên để sử dụng bổ ngữ một cách chính xác và linh hoạt.

B. Lỗi sai cụ thể thường gặp (Ví dụ):

Bổ ngữ kết quả:

Sai vị trí tân ngữ: Tôi xem đề sai rồi. (Sai) -> Tôi xem nhầm đề rồi. (Wǒ kàn cuò tí le.)
Dùng sai bổ ngữ: Tôi chưa nghe rõ lời bạn nói. (Wǒ méi tīng qīngchu nǐ de huà.) thay vì Tôi chưa nghe hiểu lời bạn nói. (Wǒ méi tīng dǒng nǐ de huà.) nếu ý là “không hiểu”.
Thiếu “rồi”: Tôi nhìn thấy bạn. (Sai nếu muốn diễn đạt hành động đã hoàn thành) -> Tôi nhìn thấy bạn rồi. (Wǒ kànjiàn nǐ le.)
Nhầm lẫn Đang và Thành, hoặc Tại với Lên/Đến.

Bổ ngữ trạng thái/trình độ:

Thiếu “đắc”: Anh ấy chạy nhanh. (Sai) -> Anh ấy chạy rất nhanh. (他跑得很快。(Tā pǎo de hěn kuài.))
Sai cấu trúc khi có tân ngữ: Cô ấy nói tiếng Trung rất giỏi. (Sai) -> Cô ấy nói tiếng Trung rất lưu loát. (她说话汉语说得很流利。) hoặc Tiếng Trung cô ấy nói rất giỏi. (她汉语说得很好。(Tā Hànyǔ shuō de hěn hǎo.))

Bổ ngữ khả năng:

Dùng trong câu 把/bị: Tôi 把 cái áo này không giặt sạch được. (Sai) -> Cái áo này tôi giặt không sạch được. (Zhè jiàn yīfu wǒ xǐ bu gānjìng.) hoặc Tôi không thể 把 cái áo này giặt sạch được. (我不能把这件衣服洗干净。(Wǒ bù néng bǎ zhè jiàn yīfu xǐ gānjìng.))
Nhầm lẫn phủ định: Tôi nghe đắc không hiểu. (Sai) -> Tôi nghe không hiểu. (我听不懂。(Wǒ tīng bu dǒng.))

Bổ ngữ xu hướng:

Sai vị trí tân ngữ: Anh ấy mang một món quà đến rồi. (Sai nếu “món quà” là tân ngữ chỉ vật thông thường) -> Anh ấy mang đến một món quà rồi. (Tā dài lái le yī jiàn lǐwù.) hoặc Anh ấy mang một món quà đến rồi. (Tā dài yī jiàn lǐwù lái le.)
Sai vị trí tân ngữ nơi chốn: Anh ấy lên lầu đến rồi. (Sai) -> Anh ấy lên lầu rồi. (他上楼来了。(Tā shàng lóu lái le.))
Nhầm nghĩa mở rộng: Dùng nhớ ra thay cho nghĩ ra hoặc ngược lại. Dùng cởi ra thay vì cởi xuống hoặc ngược lại.

Bổ ngữ thời lượng:

Sai vị trí tân ngữ (đặc biệt đại từ): Tôi đợi một tiếng anh ta rồi. (Sai) -> Tôi đợi anh ta một tiếng rồi. (Wǒ děng tā yī gè xiǎoshí le.)
Nhầm lẫn giữa hai cấu trúc với rồi: Tôi học 3 năm tiếng Trung. (Hành động học 3 năm đã kết thúc) vs. Tôi học 3 năm tiếng Trung rồi. (Đã học 3 năm và vẫn đang học).

Bổ ngữ động lượng:

Sai vị trí tân ngữ (đặc biệt đại từ nhân xưng): Tôi xem qua ba lần anh ta rồi. (Sai) -> Tôi xem qua anh ta ba lần rồi. (我找过他三次。(Wǒ zhǎoguò tā sān cì.))
Nhầm lẫn số lần và lượt: Dùng lần khi nên dùng lượt để nhấn mạnh quá trình. Ví dụ: Bộ phim này tôi xem qua ba lần rồi. (Đã xem 3 lần, có thể chưa xong) vs. Bộ phim này tôi xem qua ba lượt rồi. (Đã xem từ đầu đến cuối 3 lượt).

C. Cách khắc phục và Lời khuyên:

Nắm vững lý thuyết cơ bản: Hiểu rõ định nghĩa, chức năng, cấu trúc (khẳng định, phủ định, nghi vấn) và các từ/trợ từ đặc trưng (đắc, rồi, không, chưa (có), đến, đi, v.v.) của từng loại bổ ngữ là nền tảng.
So sánh và đối chiếu: Chủ động so sánh sự khác biệt giữa các loại bổ ngữ (ví dụ: kết quả vs. trạng thái vs. khả năng) và giữa bổ ngữ với các thành phần câu khác (trạng ngữ, định ngữ). Đặc biệt chú ý đến sự khác biệt trong cách diễn đạt giữa tiếng Trung và tiếng Việt để tránh lỗi do chuyển di ngôn ngữ.
Chú ý quy tắc: Ghi nhớ và luyện tập các quy tắc về vị trí tân ngữ (tùy thuộc vào loại bổ ngữ và loại tân ngữ), cách sử dụng trợ từ rồi, đắc, không, chưa (có).
Học nghĩa mở rộng theo ngữ cảnh: Đối với bổ ngữ xu hướng kép, không nên chỉ học nghĩa đen mà cần học các cụm từ cố định và ý nghĩa trừu tượng của chúng trong các ngữ cảnh cụ thể.
Luyện tập thường xuyên và đa dạng: Thực hành qua nhiều dạng bài tập khác nhau (điền từ, sửa lỗi, đặt câu, dịch thuật) và cố gắng áp dụng vào giao tiếp viết và nói. Sử dụng các tài liệu bài tập và ứng dụng hỗ trợ.
Chủ động tìm kiếm sự giúp đỡ: Đừng ngần ngại hỏi giáo viên hoặc bạn bè khi gặp khó khăn hoặc không chắc chắn về cách sử dụng.
Phân tích lỗi sai: Khi làm bài tập hoặc giao tiếp, hãy chú ý đến những lỗi sai của bản thân, xác định nguyên nhân và sửa chữa để tránh lặp lại.

V. Kết Luận

Bổ ngữ (补语 – bǔyǔ) là một thành phần ngữ pháp phức tạp nhưng vô cùng quan trọng trong tiếng Trung. Chúng đóng vai trò thiết yếu trong việc làm phong phú và chi tiết hóa ý nghĩa của động từ và tính từ, giúp diễn đạt kết quả, mức độ, khả năng, phương hướng, thời gian hoặc tần suất của một hành động hay trạng thái.

Việc nắm vững các loại bổ ngữ khác nhau, bao gồm bổ ngữ kết quả, trạng thái/trình độ, khả năng, xu hướng, thời lượng và động lượng, cùng với các cấu trúc và quy tắc sử dụng đặc thù (như việc sử dụng trợ từ đắc, rồi, vị trí tân ngữ, nghĩa mở rộng), là nền tảng để người học có thể giao tiếp tiếng Trung một cách chính xác, tự nhiên và hiệu quả hơn.

Mặc dù là một điểm ngữ pháp khó, đặc biệt đối với người học có ngôn ngữ mẹ khác biệt về cấu trúc như tiếng Việt, nhưng thông qua việc học tập lý thuyết một cách hệ thống, so sánh đối chiếu, chú ý đến các lỗi sai thường gặp và đặc biệt là luyện tập thường xuyên trong nhiều ngữ cảnh đa dạng, người học hoàn toàn có thể làm chủ được cách sử dụng bổ ngữ. Sự kiên trì và thực hành liên tục là chìa khóa để vượt qua những thách thức này và đạt được sự thành thạo trong việc sử dụng thành phần ngữ pháp quan trọng này.

Ngữ Pháp Tiếng Trung Toàn Tập: Từ A Đến Z Cho Người Chinh Phục Hán Ngữ, Học Tiếng Trung Toàn Diện Từ A-Z: Hướng Dẫn Chi Tiết Cho Người Mới Bắt Đầu Đến Nâng Cao

Bổ Ngữ trong Tiếng Trung (补语 – bǔyǔ): Một Phân Tích Toàn Diện

I. Giới Thiệu Chung về Bổ Ngữ (补语 – bǔyǔ)

A. Định nghĩa và Vai trò

B. Tầm quan trọng và Khó khăn cho người học

C. Tổng quan về các loại Bổ Ngữ chính

II. Các Loại Bổ Ngữ Chi Tiết

A. Bổ Ngữ Kết Quả (结果补语 – Jiéguǒ Bǔyǔ)

B. Bổ Ngữ Trạng Thái (状态补语 – Zhuàngtài Bǔyǔ) / Bổ Ngữ Trình Độ (程度补语 – Chéngdù Bǔyǔ)

Các dạng bổ ngữ sau “得”:

Bổ ngữ mức độ không dùng “đắc”:

Phân biệt Bổ ngữ Trạng thái và Trạng ngữ:

C. Bổ Ngữ Khả Năng (可能补语 – Kěnéng Bǔyǔ)

D. Bổ Ngữ Xu Hướng (趋向补语 – Qūxiàng Bǔyǔ)

E. Bổ Ngữ Thời Lượng (时量补语 – Shíliàng Bǔyǔ)

F. Bổ Ngữ Động Lượng (动量补语 – Dòngliàng Bǔyǔ)

G. Các Loại Bổ Ngữ Khác

III. Phân Biệt Bổ Ngữ Với Các Thành Phần Câu Tương Tự

A. Bổ Ngữ Trạng Thái (Trình Độ) vs. Trạng Ngữ (状语)

B. Bổ Ngữ vs. Định Ngữ (定语)

IV. Những Lỗi Sai Thường Gặp và Lưu Ý Khi Sử Dụng Bổ Ngữ

C. Cách khắc phục và Lời khuyên:

V. Kết Luận

Trần Văn Hùng

Tổng quan về Trung tâm ngữ tiếng Hán (中心语)

Trạng ngữ trong tiếng Trung (状语): Định nghĩa, Phân loại, Chức năng và So sánh

Tổng Quan Hệ Thống Cấu Trúc Câu trong Tiếng Trung Hiện Đại

Tổng hợp thông tin về Tân ngữ trong tiếng Trung (宾语 /bīnyǔ/)

Để lại một bình luận Hủy

Về chúng tôi:

Khám phá:

Hỗ Trợ

I. Giới Thiệu Chung về Bổ Ngữ (补语 – bǔyǔ)

A. Định nghĩa và Vai trò

B. Tầm quan trọng và Khó khăn cho người học

C. Tổng quan về các loại Bổ Ngữ chính

II. Các Loại Bổ Ngữ Chi Tiết

A. Bổ Ngữ Kết Quả (结果补语 – Jiéguǒ Bǔyǔ)

B. Bổ Ngữ Trạng Thái (状态补语 – Zhuàngtài Bǔyǔ) / Bổ Ngữ Trình Độ (程度补语 – Chéngdù Bǔyǔ)

Các dạng bổ ngữ sau “得”:

Bổ ngữ mức độ không dùng “đắc”:

Phân biệt Bổ ngữ Trạng thái và Trạng ngữ:

C. Bổ Ngữ Khả Năng (可能补语 – Kěnéng Bǔyǔ)

D. Bổ Ngữ Xu Hướng (趋向补语 – Qūxiàng Bǔyǔ)

E. Bổ Ngữ Thời Lượng (时量补语 – Shíliàng Bǔyǔ)

F. Bổ Ngữ Động Lượng (动量补语 – Dòngliàng Bǔyǔ)

G. Các Loại Bổ Ngữ Khác

III. Phân Biệt Bổ Ngữ Với Các Thành Phần Câu Tương Tự

A. Bổ Ngữ Trạng Thái (Trình Độ) vs. Trạng Ngữ (状语)

B. Bổ Ngữ vs. Định Ngữ (定语)

IV. Những Lỗi Sai Thường Gặp và Lưu Ý Khi Sử Dụng Bổ Ngữ

C. Cách khắc phục và Lời khuyên:

V. Kết Luận

Trần Văn Hùng

Bài viết liên quan

Tổng quan về Trung tâm ngữ tiếng Hán (中心语)

Trạng ngữ trong tiếng Trung (状语): Định nghĩa, Phân loại, Chức năng và So sánh

Tổng Quan Hệ Thống Cấu Trúc Câu trong Tiếng Trung Hiện Đại

Tổng hợp thông tin về Tân ngữ trong tiếng Trung (宾语 /bīnyǔ/)

Bài Viết Mới Nhất

Từ Lóng Tiếng Trung Hot Nhất 2025: Giải Mã Ngôn Ngữ Gen Z Trung Quốc!

Top 15+ Trung Tâm Tiếng Trung Uy Tín & Chất Lượng Nhất Việt Nam 2025

Giáo Trình Hán Ngữ Quyển 5: Chinh Phục Trình Độ Cao Cấp & HSK 5 Hiệu Quả Nhất 2025

Giáo Trình Hán Ngữ Quyển 4: Nâng Cao Trình Độ Trung Cấp Tiếng Trung Hiệu Quả Nhất 2025

Để lại một bình luận Hủy